Een boek waarin de tekst langzaam verdwijnt, dat kom je niet vaak tegen. Boeken moeten tekst juist vereeuwigen. Maar ‘The Last Pages‘ is een kunstenaarsboek. Het is gebaseerd op een ‘beeldend manuscript’, dat Noëlle Cuppens vervaardigd heeft met een set in haar atelier gevonden wrijfletters. Een interessant concept. Hoe komt een kunstenaar op zo’n idee?
Eind 2014 vond Noëlle Cuppens oude wrijfletters in haar atelier. Ze bedacht er een project mee maar had daarvoor meer letters nodig. In de winkel werd ze een beetje vreemd aangekeken. Wrijfletters die werden allang niet meer verkocht, overbodig geworden door de digitale techniek.
Die ervaring bracht een nieuw plan. Over dingen die verdwijnen, opmars van de digitale mogelijkheden, afscheid nemen. Ze besloot het boek ‘C’est tout’ dat Margueritte Duras in haar laatste levensjaar schreef, met wrijfletters te verbeelden.
Ze ging daarbij zeer zorgvuldig en systematisch te werk. De vellen wrijfletters werden op lettergrootte gesorteerd, de grootste eerst. Letter voor letter bracht ze de tekst over. De volgende letter begon weer met het eerste vel (dus met de grootste letters). Kwam de letter niet op het vel voor dan was het volgende vel aan de beurt, tot de letter gevonden was. Een letter welke niet meer op de wrijfvellen voorkwam werd weggelaten. Voor het opvullen van de lege ruimtes gebruikte ze -zelfgemaakte- mallen. Dat proces herhaalde zich totdat alle letters op waren. Alleen de letters k en w bleven over want die gebruikte de Française niet in haar boek.
Het nauwgezette, arbeidsintensieve proces werd een bijzondere ontmoeting met de schrijfster. Het beste kan ik daarover Noëlle zelf aan het woord laten. In de antwoorden die ze op twee van mijn vragen heeft gegeven, verwoordt ze het beter dan ik zou kunnen:
C’est tout is een afscheid van een bewogen leven, hoe is het om met zo’n boek te werken?
Dat was heel bijzonder. Het boek handelt niet zozeer over haar bewogen leven, maar vooral over haar strijd met de eindigheid van het leven, de angst voor de dood. Het zoeken naar woorden die angst te benoemen en ook over het wachten op Yann Andrea Steiner. Ik dacht veel aan haar als persoon, stelde me haar voor aan haar schrijftafel, ze was heel dichtbij.
De impact van het maakproces was onverwacht groot: de handeling van het wrijven en het uitmeten van letters nam enerzijds tijd in beslag, anderzijds ging de taal van Duras – en haar strijd met het leven- in mij als maker zitten. Zo dichtbij taal had ik niet eerder gestaan, haar lichte en zware momenten leek ik mee te beleven in opwaartse en neerwaartse bewegingen, als een ademhaling die soms zwaar, soms licht is.
De inhoud van het boek gaat zo deels verloren, is dat niet erg (of jammer)?
Dat is een gegeven, het was een combinatie van factoren: het boek van Duras, mijn laatste wrijfletters, de snelheid waarmee de digitale wereld de analoge overneemt en een terugblik op mijn leven als kunstenaar. Haar boek is er al en dat blijft bestaan- voor mij gaat het om de transformatie en mijn verhouding met haar (schrijven). Ze is (en is dat al vele jaren) een grote inspiratie, niet letterlijk. Ook nu ben ik nog bezig met werken op papier nav haar schrijven op een meer analytische manier.
Terwijl ze aan het werk was vroeg Noëlle zich af wat ze met het ‘beeldend manuscript’ zou gaan doen. Een boek maken lag voor de hand maar hoe transformeer je vellen met wrijfletters tot een boek? De Jan van Eyck academie waar ze gestudeerd heeft bood uitkomst. Samen met Jo Frencken werd besloten dat het boek gedrukt zou worden in RISO. Een moderne digitale techniek met een sterke analoge uitstraling. Art Collect verzorgde de vormgeving. De financiering kam van een bijdrage van Stichting Stokroos en middels een project bij crowdfunding website Voordekunst.
Door het boek kwam zo ook in aanraking met de organisatoren van ‘Let’s kept secrets’ een project rond Michael Gibbs. Eva Grongrijp, een van de organisatoren zag bij de drukker een pagina van het boek liggen. Haar interesse was gewekt. Het resulteerde in een samenwerking waarbij Noëlle Cuppens een aantal keren een interpretatie van de performance ‘Ad Nauseam’ van Michael Gibb uitvoerde met de overgebleven wrijfletters van Michael Gibbs.
ë
The Last Pages laat zien hoe een in onbruik geraakte en (bijna) vergeten techniek tot nieuwe inspiratie en boeiende kunst kan leiden.
Mocht je interesse in het boek hebben, het is te bestellen bij de kunstenaar: info{ at }noellecuppens.nl
Links
Noelle Cuppens – The Last Pages.
Jan van Eyck Academie – The last Pages.
Voordekunst – The Last Pages – een kunstenaarsboek.
Art Collect – The Last Pages – C’est tout – Een kunstenaarsboek.
Foto-impressie van het boek The Last Pages.
