Meestal bezoek ik een museum of galerie vanwege een specifieke expositie. Ik lees erover in de krant, of ik ontdek het op websites als galeries.nl, exhibitionist.nl of lost-painters.nl. Ook nieuwsbrieven zijn een goede bron voor tips. Het is allemaal heel gericht en efficiënt. Dat moet ook wel met een werkweek van 4 dagen. Toch is dwalen door een museum eigenlijk veel leuker. Het past ook beter bij de kunst. En het is waarschijnlijk ook een beter tegenwicht voor een druk leven. Toch geef ik er maar weinig aan toe. Daar wil ik verandering in brengen. Dit is mijn eerste blog over wat ik tijdens dat dwalen ontdek.
De twee schilderijen hangen tegenover elkaar in een zaal van het Stedelijk Museum te Amsterdam. Het kan eigenlijk geen toeval zijn dat ze daar zo hangen. Het ene schilderij is ‘Doppelportrait von Quappi und mir’ van de beroemde schilder Max Beckman (1941). Het is een van mijn favoriete schilderijen. Het is een beetje een somber schilderij en de houding en blik van de afgebeelde vrouw en man (Max Beckman zelf en zijn echtgenote) heeft je gelijk in de greep. Op het andere schilderij (1930) met de titel ‘Op het terras’ staat Jimmy der Lak afgebeeld. Een Surinamer die in Den Haag zijn geld verdiende als varieté-artiest, barman en fotomodel. Het is gemaakt door de voor mijn onbekende schilder Nola Hatterman.
Er zijn zichtbare overeenkomsten tussen beide mannen, ze zijn netjes gekleed, de blik is gepijnigd maar tegelijk toont hun houding een onverzettelijke trots. Er zijn ook overeenkomsten die je niet ziet. Max Beckman was gevlucht uit Duitsland waar Hitler zijn kunst ‘ontaard’ had verklaard. In Nederland werd zijn kunst weinig gewaardeerd. Jimmy der Lak was een bezienswaardigheid. Er waren in die jaren nog niet veel Surinamers in Nederland. Daardoor kon hij een tijdlang aardig verdienen maar echt geaccepteerd zal hij zich nooit hebben gevoeld.
Nola Hatterman maakt ‘Op het terras’ in opdracht van bierbrouwer Amstel, die het wilde gebruiken voor een poster. Daarom ziet het er ook zo gestileerd en gladjes uit. Uiteindelijk vond Amstel het werk niet geschikt. Misschien was dat wel omdat de kunstenaar de onderdrukte woede van Jimmy teveel heeft laten doorklinken. Ze was erg begaan met het lot van de Surinamers in Nederland en ze noemde zichzelf een witte neger. Later is ze geëmigreerd naar Suriname om daar een kunstschool op te richten.
Die onderdrukte woede wordt zichtbaarder door de aanwezigheid van het schilderij van Beckman, die de vrijheid had die frustraties te tonen. Omgekeerd geeft het schilderij van Hatterman ook een extra dimensie aan het avondje uit dat het paar te wachten stond. De geschilderden hadden elkaar zomaar tegen kunnen komen…
Met enige moeite maak ik me los van beide schilderijen. Wel verrijkt met de tragiek die door deze mooie schilderijen zichtbaar wordt.
Links.
Informatie Stedelijk museum over ‘Op het terras‘.
Informatie Stedelijk museum over ‘Doppelportrait von Quappi und mir‘
Korte video over het leven van Jimmy der Lak
Website lost-painters
website galeries.nl
website exhibitionist.nl
