Vincent van Gogh had zomaar een outsider kunstenaar kunnen zijn. Het is echter niet zo gelopen, integendeel, hij is op dit moment misschien wel de beroemdste kunstschilder in de geschiedenis.
Toch had zijn leven alles in zich om een outsider kunstenaar te worden. Hij werd niet begrepen, school en werk wilde niet lukken, pas op latere leeftijd begon hij met schilderen, was autodidact en hij had last van psychiatrische aanvallen. Veel van deze kenmerken kom je ook tegen in de levens van ‘Outsiders’. Wat maakt het dat de ene kunstenaar (met maatschappelijke en psychische problemen ) een outsider wordt en de andere niet?
In de expositie Outsider Art in het Gemeentemuseum zou je een antwoord kunnen vinden op die vraag. Er is een fraaie selectie kunst te zien van collectie de Stadshof die werk verzamelt welke niet past in het reguliere kunstcircuit. De werken zijn gegroepeerd per kunstenaar en die worden vergezeld van een kort levensverhaal. De combinatie maakt de tentoonstelling tot een boeiend en ontroerend overzicht. Het zijn geen werken die de wereld veroveren maar die je wel raken en even stil doen staan. Van de vele kunstenaars die in Outsider Art vertegenwoordigd zijn, heb ik er drie gekozen voor een beschrijving.
De expositie opent sterk met Willem van Genk zijn werk staat en heeft kracht. Minutieus vol getekend maar wel in een logische compositie. Veel dingen die hij waarnam in de wereld verwerkte hij op zijn eigen manier. Het kwartje had zo de andere kant op kunnen vallen en hij mogelijk was een succesvol kunstenaar geweest.
Ook aan Bert Jonker is een volledige zaal toegekend, die gedomineerd wordt door een maquette van een fantasiestad, even fascinerend als onwerkelijk. Aan de wand werken van verschillend materiaal, bijvoorbeeld een schilderij waarin hij het ligt tussen de bomen probeert te vangen.
Van Hans Scholze hangen er enkele werken. Hij volgde een opleiding tot binnenhuis architect en werkte jaren braaf op een kantoor, tot hij plotseling begon te tekenen en schilderen als een bezetene, elke dag van ‘s-ochtend vroeg tot in de avond. Zijn korte levensbeschrijving is van een ontroerende schoonheid.
Voor al deze kunstenaars geldt dat ze affiniteit hadden met de reguliere kunstwereld maar uiteindelijk toch niet konden / of wilden voldoen aan de verwachtingen die aan ze gesteld werden. Het maakt dat je gefascineerd kunt worden door werk dat toch vreemd voor je blijft. Een wereld die naar je lonkt maar die je niet begrijpt.
Sommige kunstenaars hebben een bijzondere belangstelling voor outsiders. Het was Jean Debuffet die waarde van kunst van psychiatrische patiënten onder de aandacht bracht van de kunstwereld en tijdens zijn leven legde hij een behoorlijke collectie aan maar ook Arnulf Rainer en Daan van Golden verzamelde kunst van Outsiders.
Vincent van Gogh visualiseerde de werkelijkheid die hij zag op een manier die we herkennen en meevoelen. Hij is er beroemd mee geworden, ondanks zijn gemankeerde persoonlijkheid.
Expositie: Outsider art, t/m 5 okt
Museum: Gemeentemuseum Den haag.
Links
Bewogen beschrijving van het leven en werk van Willem van Genk door Michel Morel
Levensverhaal van Bertus Jonker opgesteld door Daan van Beek
Kort biografie van Hans Scholze op de website van collectie Stadshof
Willekeurige selectie werken uit de tentoonstelling.
