Op 28 december werd I.M. N.G. dood in zijn huis aangetroffen. Eenzaam. Hij had alleen een hond. Het geblaf van het dier alarmeerde de buren die de politie belden. Zo is hij gevonden. Hij had wel kinderen maar die waren niet in de gelegenheid naar de uitvaart te komen. Om deze eenzame landgenoten een laatste blijk van waardigheid te mee te geven wordt tijdens de plechtigheid een gedicht voor ze voorgedragen door ‘de dichter van dienst’. Hoe ik dit nobele initiatief op het spoor kwam lees je in dit blog.
Het begint bij een dichtbundel die ik onlangs heb gekocht. Poëzie is een oude liefde van mij waarvan de belangstelling weer opbloeit. De keuze is gevallen op Staat van F. Starik. De keuze is vrij toevallig. De bundel is pas uit en het lag op een tafel in de Literaire Boekhandel in Utrecht. Zijn gedichten vielen me op door hun eenvoud en directheid. Ze waren ook heel aards. De dichter was geheel nieuw voor mij.
F. Starik blijkt een veelzijdig persoon te zijn. Hij volgde een opleiding aan de Rietveld Academie (Mixed media en Fotografie) en werd daarna toegelaten tot de Rijksacademie. Ook was hij zanger van de Willem Kloos band, die het werk van dode dichters combineerde met harde (rock) muziek. Vanaf 2002 begon hij ook gedichten voor te dragen voor eenzaam overledenen. Hiervoor richtte hij het dichters collectief ‘de Poule des doods’ op. De resulteerde enkele jaren later in de stichting de Eenzame Uitvaart.
Het idee om gedichten voor te dragen voor mensen die een eenzame dood stierven is afkomstig van Bart FM Droog die in 2002 de eerste Stadsdichter werd van Groningen. Tot de taken van de stadsdichter rekende hij ook het voordragen van een persoonlijk gedicht voor een eenzaam overledenen. Zo kreeg ook deze groep mensen een waardig levenseinde.
Deze eenzamen zijn mensen waar over je in de krant leest dat ze -bijvoorbeeld- een maand dood in hun huis hebben gelegen. (Bij I.M. N.G. bijvoorbeeld was die periode zo’n 20 dagen.) De reden van hun eenzaamheid kan veel oorzaken hebben. Sommige van hen zijn nooit getrouwd geweest en hebben daardoor geen gezin. De familie waar ze uit zijn voortgekomen zijn door ruzies voor het leven uit elkaar gedreven. Ook komen ze uit andere landen en leiden hier een eenzaam bestaan.
Ongeacht hun verleden of afkomst schrijft de dichter van dienst een persoonlijk gedicht en draagt dit op de uitvaart voor. De dichter baseert zich op een -eventueel- bezoek aan het huis van de overledene en de doorgaans schamele informatie die over de persoon bekend is. Zo krijgt de overledene een waardig afscheid van het leven. Van elke uitvaart wordt een verslag gemaakt en gepubliceerd op website van de stichting. Ook het gedicht van de dichter staat in dat verslag.
Zelf vind ik het een heel mooi initiatief om een eenzaam overledene toch nog een respectvol levenseinde te bezorgen. Het komt uit het literaire domein. Maar door de universele, menselijke waarde die het heeft is het in dit blog wel op zijn plaats. Je zou het hele ritueel ook als een soort performance kunnen zien. Een eerbiedwaardige performance…
Links
Gedicht en verslag van Uitvaart #199
Gedichten en Essay van Bart FM Droog, bedenker van idee achter Eenzame uitvaarten.
Stichting de Eenzame uitvaart
De eenzame uitvaart, altijd koffie, soms cake. Trouw 14 mei 2011
Eerste Ger Fritz prijs voor eenzame uitvaartpoezie.
