Als ik naar bovenstaand werk kijk van Gerard Koek dan hoor ik het geluid van een kabbelende beek. In mijn gedachte stroomt water over de rotsachtige ondergrond naar beneden, hier en daar blijven kleine plassen achter. Wat ik zie zijn zwarte ovalen en kleurige banen horizontaal en verticaal. De ovalen zijn van hout. De kleur wordt gegeven door -en dat zie je op de foto niet zo snel- potloden, oude scherven en botjes.
Het is een werk (nr. 4) uit een nieuwe serie ‘Recollections’. Deze serie en ander werk is te zien in de solo-expositie Words and Recollections bij galerie Bart in Amsterdam. Recollecting is een mooi woord. De letterlijke vertaling is ‘herinnering’ maar re + collecting is ook een soort her-verzamelen. Misschien wel het -opnieuw- rangschikken van herinneringen. Die overweging verrijkt de kijk op de werken in recollections. Wat kunnen we controleren en wat moeten we laten gaan?
Words 27 – 2013
In de serie Words speelt Gerard Koek een heel ander spel met de beschouwer. De werken bevatten woorden, slogans of zinnen. Je wil weten wat er staat maar het lezen wordt je lastig gemaakt. Door de letters niet als zinnen te ordenen, door de woorden te overschilderen met patronen als een soort camouflage. Daardoor ontstaat een interessante beeldtaal. Tussen beeld en tekst, tussen bekijken en begrijpen.
Met die tegenstelling kun je nog wat verder gaan, bijvoorbeeld tussen stroom en ritme. Het brengt de verschillende series samen. Of het nu om woorden of herinneringen gaat, de kunstenaar weet ons er mee te verleiden en te verwarren.
Bovenstaand werk van Niek Hendrix bij Dapiran Art Project Space is een van mijn favorieten in de expositie Projections. Waarom? Omdat het mij opvalt. De meeste voorwerpen die Niek schildert hebben nogal wat verwijzingen naar de (kunst)geschiedenis. Natuurlijk heeft dit werk ook verwijzingen maar het is ook nog zo hedendaags. Je kunt het gewoon nog kopen in een (muziek)winkel.
Het apparaatje is met grote zorg en toewijding geschilderd. De precisie frappeert je. Langzaam glijden je ogen over de letters, de schroeven, de krassen en vlekken. De knoppen waar je even aan zou willen draaien. Het hele apparaat, je zou het voor je gevoel zo kunnen pakken om mee te nemen.
Het is in zwart/wit geschilderd net als alle andere werken en dat is bijzonder. Zwart/wit verwacht je eerder bij tekeningen of vroeger fotografie. Het maakt de werken in Projections gelijkwaardig. Het instrumentje voor gitaristen is niet meer of minder dan het lam gods, dat even verder is te zien. Momenten uit de menselijke geschiedenis. Beelden met een verhaal, met vragen.
Roept zo’n elektronisch apparaatje nog vragen op? Het lijkt zo duidelijk. Maar toch. Het staat op een podium. Misschien kijken wel duizenden mensen naar de gitarist. Hij laat een gloedvolle solo horen. Zonder dat instrumentje was het niet zo mooi geweest. Het staat nauwelijks zichtbaar op het podium en doet al jaren zijn ding. Mogelijk wordt het ooit vervangen door een computertje maar wie weet weerstaat het de digitalisering door zijn eenvoud en gebruiksgemak. Een icoon van zijn tijd.
Zo is het eigenlijk met alle werken in de expositie. Ze zijn met een overdonderende precisie geschilderd. Je bent even stil maar dan komen er vragen op, zo veel vragen…
expositie: Niek Hendrikx – Projections, t/m 24 juni 2017, vr en za 12 – 18 uur. locatie: Dapiran Art Project Space, Springweg 59, 3511 VK Utrecht.
Cardena rechauffe 2 lignes de Mondrian no. 1 (klik voor een grotere foto).
Honderd jaar geleden werd de Stijl opgericht. Het zal je niet zijn ontgaan. De beroemde kunststroming wordt dit jaar in vele exposities geëerd. Dat zal ook de reden zijn de het Stedelijk Museum Amsterdam bovenstaand werk van Miguel-Ángel Cárdenas (October 3, 1934 – June 2, 2015), beter bekend als Michel Cardena nu op zaal heeft hangen.
Toen ik het werk zag was ik compleet verbouwereerd. Alsof ik van de kunstenaar een directe rechtse had gekregen. Niet omdat ik geroerd was door schoonheid, of vanwege de boodschap. Het was het idee. Mondriaan op een kaars die langzaam opbrandt…. Als een kunstenaar schilderijen van zeetaferelen naast elkaar hangt waarbij de horizonnen gelijk staan, kan ik die gedachte voorstellen. Zelfs als kunstenaar Rob van Koningsbruggen roept dat hij een werk van Marlene Dumas met een pisstraal wil verbeteren, kan ik me de gedachte nog wel voorstellen. Maar kaarsen en Mondriaan? Die combinatie zou nou nooit bij mij opgekomen zijn.
Minutenlang kan ik naar zo’n werk kijken. Het idee is ook weer niet geheel misplaatst. In de begeleidende tekst staat dat de Colombiaanse kunstenaar in 1962 naar Nederland is gekomen. Hij introduceerde hitte als beelden element in de kunst. Dit werk maakte hij om de ‘kille afstandelijkheid in de Nederlandse samenleving te doen smelten’, dat staat ook in de begeleidende tekst.
De uitleg maakt een hoop duidelijk. Dat is goed maar het heeft ook een nadeel. Je zou boos kunnen worden omdat een drommelse Colombiaan kritiek durft te hebben op Nederland. Weg eigen fantasie en verbeelding.
Cardena rechauffe 2 lignes de Mondrian no. 1
Zelf vind ik het werk zo mooi omdat het niet-destructief en toch genadeloos is. Langzaam likken die vlammetjes zich in al hun warme grilligheid door het uiterst overdachte en rationele werk van Mondriaan. Tot ze bij de bodem zijn en er drie armzalige stukjes overblijven. Maar kaarsjes mogen branden en geen enkel werk van Mondriaan is beschadigd.
De 35tigste editie van kunstbeurs Art Brussels is voorbij. Het evenement is inmiddels zo populair dat er diverse andere beurzen in Brussel in dezelfde periode worden georganiseerd. Zoals Independent, YIA, Offcourse en Poppositions.
Poppositions -die dit jaar zijn zesde editie beleefde- heeft een bijzonder format. Het is een mix van commerciële galeries en non-profit kunstinstellingen. De organisatie is low budget, dus geen strakke stands en geen champagnebar. Deelnemers delen de ruimte zonder afscheidingen, dat geeft een ongedwongen, open karakter.
Vorig jaar was de locatie behoorlijk alternatief. Op het plein voor de ingang stond een food-truck. De bar was een deur op schragen en wat eenvoudige tafels. De toegang was een vrijwillige bijdrage. De expositieruimte leek veel op een (verlaten) fabriekshal. Het zal een deel van kunstliefhebbers zeker hebben weerhouden van een bezoek. Misschien dat dit jaar de beurs daarom neerstreek in het statige ING Art Centre aan het Koningsplein. Geen bar (alleen tijdens evenementen) maar wel een toegangsprijs van 7 euro. Waar de beurs volgend jaar gehouden wordt? Dat is nog onbekend, de beurs kiest elk jaar een andere locatie.
Poppositions bevaart een andere ader van de kunst, minder commercieel, persoonlijker, dichter bij de bron. De kunstenaars zijn vaak zelf aanwezig. Je komt makkelijk tot een gesprek. Als is de communicatie soms lastig als voor beide partners het Engels niet vanzelfsprekend is. Je voelt de drive van kunstenaars. Kunstinstellingen zoeken naar nieuwe mogelijkheden voor het presenteren van kunstenaars. Het is allemaal wat minder gevestigd. Hierbij een selectie uit mijn belevenissen:
Galerie Rianne Groen toonde werk van Miko Veldkamp. In vast formaat olieverf schilderijen schildert de kunstenaar wat hij beleeft, ziet en meemaakt in zijn leven. Hij heeft een krachtige stijl, het vast formaat maakt elke herinnering even belangrijk.
Miko Veldkamp – galerie Rianne Groen
Lamart Offspace gevestigd in Antwerpen heeft geen vaste galerieruimte en zoekt steeds andere locaties voor het presenteren van kunstenaars. Kunst wordt zo op ongebruikelijke plekken getoond en (lang) leegstaande panden wordt nieuw leven ingeblazen. Op de beurs toonde Lamart werk van Flurin Besig. De vreemde objecten zweven tussen sculptuur en design in.
Flurin Bisig – Lamart Offspace
Een fotografische cartografie van de Sahara maken. Om op die manier de ooit bewoonde delen in wat nu een grote woestijn is, in kaart te brengen. Dat is de achtergrond van het kunstwerk van Abdessamad El Montassir. Op de foto’s zand met soms wat groen of bijna vergane ruïnes. De gefotografeerde planten groeien specifiek op die locatie, Le Cube (Independent Art Room) uit Marokko presenteerde de kunstenaar.
Abdessamad El Montassir Le Cube
Natuurlijk wordt ook in Estland kunst gemaakt. Het Artist run Rundum Presenteerde een installatie van Kristina Ollek. Een uitvergrote foto van een aquarium ornament is op doorzichtig folie geplakt. De (namaak) rotspartij trok wel de aandacht.
Kristina Ollek Rundum Estland
Je selecteert als galerie een kunstenaar. Deze mag dan zelf een kunstenaar kiezen voor een duo expositie. Het is de werkwijze van DMW Artspace uit Antwerpen. Volgens de galeriehouder een succesvolle formule omdat de geselecteerden kunstenaars heel zorgvuldig zijn in de keuze van hun duo kandidaat. Op de beurs toonde de artspace echter maar één kunstenaar. Johan Gelper. Hij maakt van alledaagse materialen en gevonden voorwerpen, ietwat ijle objecten.
Johan Gelper – DMW Artspace
“Don’t Agonize, Organize!” was de slogan van deze editie van Poppositions. In het werk van Abdessamad El Montassir (Fotoproject Sahara) vind je het politieke engagement wel terug maar bij veel andere kunstenaars speelt nauwelijks een rol. De beurs zelf brengt met elke editie en dus ook deze de slogan in de praktijk. Niet mopperen over ‘gelikte beurskunst’ op beurzen maar zelf een evenement organiseren waarin het experiment vooraan staat!
In 2014 studeert Goof Kloosterman af aan de HKU in Utrecht. Zijn eindexamen expositie valt op. In een van zijn werken kopieert hij een wit vel papier. De kopie dient als origineel om een volgende kopie te maken. Deze handeling wordt steeds herhaalt. Omdat kopieermachines niet perfect zijn vertonen de kopieën steeds meer zwarte vlekken, tot ze helemaal zwart zijn. Vervolgens raakt de inkt op en worden de kopieën weer witter. Het laatste vel papier is weer geheel wit. Van deze vellen maak hij een chronologisch overzicht als kunstwerk.
Op de Unfair van 2016 presenteert hij een mini bioscoop. Je kunt er live kijken naar een voorstelling die zich in een ander deel van Amsterdam afspeelt. De verbinding is met WiFi tot stand gebracht. De voorstelling bestaat uit rook die met een zekere regelmaat in een theaterzaal het podium wordt opgeblazen.
Thema’s in zijn werk zijn:(mechanische) ritmes en patronen, toeval, oneigenlijk gebruik van machines, hoe ontstaan beelden en wat is je rol als beschouwer?
In het project FORMat Play in Atelier 014 onderzoekt hij deze thema’s verder, waarbij het presenteren centraal staat. Gedurende vier weken (van 16/03/2017 t/m 9/4/2017) verzorgt hij elke week een andere voorstelling/expositie.
Kun je met theaterlampen theater maken als er geen voorstelling is? Dat wil de kunstenaar onderzoeken. In de eerste episode wordt de bezoeker in de schijnwerpers gezet. Ben je dan nog wel bezoeker of misschien juist de artiest? En hoe voelt dat dan? De toegang is gereguleerd: elk kwartier mag 1 persoon naar binnen.
Vrijwel elke expositie begint met een opening. Is een opening daarmee onderdeel van de expositie? Heeft het evenement artistieke waarde? In de tweede episode kijk je als bezoeker naar opnames van een eerdere opening. Hoe lang blijf je kijken? Is het interessant? De toegang is gereguleerd tot maximaal twee bezoekers (in de ruimte).
In episode 3 loop je bij de ingang langs een flinke lamp. In een rustige, vaste regelmaat gaat de lichtbron van aan naar uit (en omgekeerd). Een camera neemt alles op. In de expositie ruimte zie je de lamp geprojecteerd op een metalen plaat. Voor de projector staat een ander kunstwerk uit een vorige expositie. Op een statief staan 2 tegen elkaar in draaiende schijven. Ze laten het licht door van de projector in en willekeurige opeenvolging van alles tot geen licht. Beide kunstwerken beïnvloeden het beeld op de metalen plaat. Maar wat weet je nog van het kunstwerk dat je nu niet meer kunt zien?
In de Grand finale, de vierde en laatste episode, mag je zelf voor kunstenaar spelen. Ten minste als je instemt met de voorwaarden. Dat is dat je bereid bent precies één van de opdrachten uit te voeren die aan je worden voorgelegd. In de expositie ruimte liggen op de grond witte, grijze en zwarte blokken. Op de muur worden de opdrachten geprojecteerd. (bijv: ‘Haal een zwart blok weg’). Wat ga je doen? Heel braaf een opdracht uitvoeren? Stiekem geen? Of lekker eigenwijs twee of meer?
Theater met alleen schijnwerpers?Beeld van een gloeilamp gemaakt door 2 kunstwerkenBlijf je toeschouwer of doe je mee?Blokken korrelig op scherm geprojecteerd.
In FORMatPlay speelt de kunstenaar met de elementen kunst, presentatie en beschouwer. Het idee van ik, de beschouwer hier en de kunst daar wordt onderuit gehaald. Je bent onderdeel van het kunstwerk geworden of misschien wel van de presentatie. Om het nog wat lastiger te maken wordt wat er in de expositieruimte gebeurt (deels) geregistreerd. Op een beeldscherm, net buiten de expositie, wordt het resultaat in korrelig beeld gepresenteerd. Wat is nu het eigenlijke kunstwerk? Het beeldscherm of de expositie?
Het is heel waardevol dat een kunstinstelling als Atelier 014 kunstenaars de ruimte geeft om te experimenteren. Je krijgt de mogelijkheid om de zoektocht van de kunstenaar mee te beleven. FORMatPlay bevraagt de rol van de toeschouwer. Kun je wel objectief naar kunst kijken? Of zijn allerlei factoren rond de presentatie van invloed?
Toegang Atelier 014
Atelier 014 is een jong kunstenaarsinitiatief gevestigd aan de Hardebollenstraat 10 in Utrecht. De kunstenaars Dina Ziad, Eva Geutjes en Lisanne Ruim zijn 8 maanden geleden dit initiatief begonnen.
Sinds drie maanden voeren ze een ‘No white cube’ beleid. Elke kunstenaar krijgt gedurende een aantal weken de ruimte tot zijn beschikking. Hij of zij gaat verder met wat de vorige kunstenaar heeft afgelaten. Ze zien Atelier 014 als een laagdrempelig initiatief.
Op dit moment heeft Kate Price het pand onder haar hoede. Om op de hoogte te blijven van de activiteiten van Atelier 014 kun je het beste de Facebook pagina volgen (zie links), de website is nog in aanbouw.
Een koevoet, een hamer, een schaar. In zachte kleuren getekend hangen ze aan de muur. De vellen papier zijn niet ingelijst mar zijn direct aan de wand bevestigd. De voorwerpen lijken langzaam uit het papier op te doemen. Het voelt poëtisch.
Er is ook een ander kant, de objectiviteit, het afstandelijke. Een persoonlijke toets is ongewenst. Het gaat om het voorwerp, dat moet er zo natuurgetrouw mogelijk opstaan. Bijna alsof je het voorwerp van de muur kan pakken en gebruiken. Maar aan dat gebruiken kleeft een verhaal.
Kunstenaar Monica Overdijk is gefascineerd door moordzaken. Hoe komt een moordenaar tot zijn moord? Hoe kan hij of zij iemand met wie al jaren in gezamenlijkheid is doorgebracht ombrengen, vaak op gruwelijke wijze? Wat gaat er door de dader heen? Hoe is het contact met het slachtoffer tijdens de daad? Een pistoolschot vind ze te afstandelijk, te zakelijk. Het fysieke contact moet er zijn, hoe morbide en confronterend dat ook is.
De moordwapens die ze tekent zijn niet de echte maar substituten. Jij en ik hebben die gewoon in ons huis liggen. Ze fotografeert de voorwerpen. Om het te tekenen toont ze een vergroting op een beeldscherm. Vanaf dat scherm wordt het voorwerp op papier gezet. Ze tekent met puntjes, ontelbare puntjes. Al die puntjes visualiseren het wapen. Zacht, poëtisch maar haarscherp. Het is alsof met al die puntjes die moordzaak voor haar een plek krijgt.
Bij het schrijven van dit blog voel ik toch twijfel. Had de kunstenaar niet het echte wapen moeten tekenen? (Als daar door de politie toestemming voor was gegeven.) Was dat niet veel dramatischer geweest? Of had de sensatiezucht van de beschouwer dan de oprechte intentie van de kunstenaar overschaduwd?
In Moira in Utrecht hangen de tekeningen in de expositie ‘Met het mes schilde hij anders alleen appels‘. In totaal wil ze 40 moordzaken met een tekening vereeuwigen. Daar heeft ze nog wel tijd voor nodig. Ze schat tot februari volgend jaar. Ze is zelf bij de expositie aanwezig dus je kunt met haar in gesprek.
expositie: Met het mes schilde hij anders alleen appels t/m 16 april, vr-zo 13-18 uur locatie: Moira Expositieruimte, Wolvenstraat 10, 3512 CH Utrecht
Salto Mortale is de ‘dodelijke sprong’ maar ik vind dodelijk zo’n naar woord bij het werk van Pieter Obels dat een feest is om naar te kijken. Laat ik het daarom ‘de onmogelijke sprong’ noemen. Het past veel beter op de sierlijke sculpturen die in galerie Roger Katwijk te zien zijn en kan er als vertaling van salto mortale nog wel mee door.
Onmogelijk is wel een woord dat bij je opkomt als je de Cortenstaal beelden bekijkt. Je knijpt jezelf een keer en kijkt weer. Ze staan er echt. Tien jaar heeft de kunstenaar nodig gehad om het staal de baas te worden. Tien jaar zwoegen, proberen, doorzetten, erin blijven geloven. En dan ineens zingt het, alsof de kunstenaar tovenaar is geworden.
Een driehoekig metalen lint creëert met sierlijke, onvoorspelbare kronkelingen een sculptuur. Het heeft nog het meeste weg van een kluwen maar zo ruim dat alles zichtbaar of volgbaar is. De associatie met zang is niet eens zo vreemd. Als een lied ten gehore is gebracht is het weg en blijft alleen de herinnering. Of een vlinder die onnavolgbaar dwarrelt in de lentelucht om daarna weer te verdwijnen. De beelden van Pieter Obels leggen dat wat verdwijnt vast. De onnavolgbare vlucht van een vlinder. De melodie van een lied.
Je voelt het als je in de galerie rondloopt. Er staan en hangen zo’n acht sculpturen in de ruimte. Het moet een behoorlijke operatie zijn geweest om ze allemaal op de juiste plek te krijgen. Toch wordt je niet overweldigd door een massale aanwezigheid van staal. Eerder het omgekeerde als je de golvende bewegingen volgt lijken de beelden zich op te lossen.
