Bij de naam ‘Poème symphonique’ denk je aan iets moois, iets lyrisch. Een muziekstuk dat je meevoert in een zoete droom weg van de alledaagse sleur. Er zijn zeker klassieke composities met deze naam die die verwachting waarmaken maar de Poème symphonique uit 1962 van componist Ligeti rekent er voorgoed mee af. Tijdens de Culturele Zondag op 5 juni brengt de Gaudeamus muziekweek het beroemde stuk weer ten gehore.
In de zaal staan 100 metronomen. Allemaal geheel of gedeeltelijk opgewonden maar afgesteld op verschillende tiksnelheden. Een dirigent en 10 performers verschijnen op het podium en na enige tijd geeft de dirigent een signaal waarop de 10 performers de metronomen zo snel mogelijk in beweging zetten. De zaal wordt gevuld met een wolk aan ritmes. Dat houdt een tijd(je) aan totdat metronomen uitvallen doordat de veer ‘op’ is. Als de laatste van de 100 stil valt is het muziekstuk ten einde.
De (wereld) premiere zou op 13 september 1962 op de Nederlandse televisie plaats vinden. De controverse over het muziekstuk was echter zo groot dat de uitzending werd afgelast. In plaats daarvan werd een voetbal wedstrijd uitgezonden. Ligeti beschouwde het werk als een protest tegen de heersende contemporaine muziekpraktijk. Hij was dan ook erg verontwaardigd dat de (vooraf gemaakte) opnames niet werden uitgezonden.
Waarom een item over een muziekstuk in dit kunstblog? Omdat het werk de muziek overstijgt. De componist ontwikkelde het toen hij kort samenwerkte met de Fluxus beweging. Het zweeft tussen een performance en een muziekuitvoering in. Is het stuk vooral een protest tegen de gevestigde orde of wil het een serieus muzikaal inzicht naar voren brengen?
Dat is een vraag die ik niet kan beantwoorden. Het is zo frappant anders dat je je er over blijft verbazen. Zelfs na 55 jaar. De nederige dienaar (en kwelgeest) van de muziek in de hoofdrol en muzikanten gewoon op een stoel in de zaal…
De veer-metronoom is een overbodig gereedschap geworden in deze tijd. Dat geeft Poème symphonique een extra dimensie. Het is niet alleen een geniaal, geweldloos protest maar nu ook een symbool van de veranderende tijd.
Links
Ligeti’s Poème Symphonique.
Wikipedia over Poème symphonique.
Poème symphonique wordt op 5 juni tijdens de Culturele Zondag (maandag) in Utrecht op de volgende tijden opgevoerd in de Stijlkamer van Hoog Catharijne:
- maandag 5 juni 13:00-13:15
- maandag 5 juni 15:00-15:15
- maandag 5 juni 16:00-16:15
- maandag 5 juni 17:00-17:15
Uitvoering tijdens Plush Festival in Dorset
Het doet me denken aan een flinke stortbui bovenop de kerk. Waar de harten mechanisch tikken op zoek naar een ziel. Een hart vol warmte wat ver te zoeken is. Laat me nadenken! Laat me nadenken tot ik stop en de stilte me overvalt.